Gözlüklerle ilgili ne biliyoruz ? Kırma kusuru nedir?
Gözlüklerle ilgili doğrular ve yanlışlar :
Gözlük kullanmak yalnızca netlik ve rahatlık içindir. Gözlerin iyileşmesini ve numaranın düşmesini ya da yaygın deyimle “gözlüklerin atılmasını” sağlamaz
Gözlük dereceleri altı ayda bir küçük miktarlarda değişir. Bu nedenle belli aralıklarla muayene yenilenmelidir. Eğer gerekmiyorsa, doktorunuz yeni reçete vermeyecektir.
Eğer iki göz arasında 0,5-1 numaradan fazla fark varsa, veya yüksek dereceli bir kırma kusuru varsa, 6 yaşından önce görme tembelliği tehlikesini önlemek için gözlük kullanmak şarttır.
Bakılan objenin net görülmesi için retina üzerine odaklanması gerekir. Retinanın arkasında odaklanırsa hipermetropi, retinanın önünde odaklanırsa miyopi söz konusudur. Görüntüyü retina üzerine odaklamak için içbükey (konkav/eksi) ya da dışbükey (konveks/artı) mercekler kullanılır.
Gözlük camları başlıca miyop (-), hipertmetrop (+) ve astigmat silindrik (+ veya -) merceklerden oluşur. Yakını görmeye yarayan camlar ise 40 yaşını geçen hastalarda gözlük numaralarına + olarak, yaşla uyumlu bir şekilde eklenir. Örneğin –2,00 miyop olan hastanın yakın ilavesi +1,50 ise, hasta yakını - 0,50 numaralı bir camla görebilir. Demek oluyor ki miyoplarda 40 yaşından sonra gözlükleri “atmak” diye bir olay söz konusu değildir.
“Dinlendirici gözlük” yine çok yanlış kullanılan bir deyimdir. Gözü bozuk olmayan ya da görme yakınması olmayan bir kişiye, dinlensin diye gözlük verilmez.
Günümüzde ozon tabakasının incelmesi sonucu ve bilgisayar ekranı gibi çeşitli kaynaklardan, ultraviole radyasyonuna giderek daha fazla maruz kalınmaktadır. Bu yüzden gözlüklerde ultra-viole filtresi önemlidir. Ayrıca bu filtrelerle kamaşma önlenip netlik artmaktadır. Ultraviole filtresi olmayan koyu gözlükler, camın arkasında kalan büyümüş göz bebeğinden giren ışık artacağı için, gözü daha fazla ultravioleye maruz bırakırlar.
Araba kullanırken farlardan ve bilgisayar ekranından gelen yansıma ve kamaşmaları engelleyen yansıma önleyici (antirefle, entspiegelt, ET) camlar önerilmektedir. Denizden ve yatay zeminlerden olan yansımalar ise polarize camlarla engellenebilir. Ultravioleyi filtreleyen sarı renkli gözlükler kontrastı arttırmakla birlikte, bazı görüntüleri engelleyeceği için, özellikle araba kullanırken tehlikeli olabilir. Gece görüşü için en uygunu, ışığın en iyi algılandığı renksiz camlardır.
Güzel zamanların sırdaşıdır gözlükler…
Gözlüklerin odak noktalarına dikkat !
Gözlük camlarınız çerçeveye uygulanırken mutlaka odak noktaları gözbebeği hizasın ayarlanmalıdır. Gözlükçünüzün çerçeve gözünüzdeyken odak noktalarını işaretlemesi şarttır. Çünkü odak noktaları birkaç mm'den fazla kaymışsa bu prizmatik etki yapacak ve görüntünün yerini değiştirecektir. Bu yüzden hastalar özellikle yüksek numaralarda gözlüklerini kullanamamakta ve çareyi doktorlarına geri gelmekte bulmaktadırlar. Günümüzde gözbebeği pozisyonunu fotoğraflayarak bu sorunu ortadan kaldıran yöntemler kullanılmaktadır.
Acaba sorulara yanlış cevap mı verdim?
Gözlüklerimin numaraları hatalı mı oldu?
Hayır. Bu olay % 99 oranında reçeteyi etkilemez. Çünkü zaten doktor muayene sırasında sizin tutarsız cevap verdiğinizi farkettiği için sizi uyarır ve muayeneyi uzatır. Bunun mümkün olamadığı durumlarda (çocuklar ve çok ve yaşlı hastalar) objektif muayene dediğimiz yöntemle kendi ölçümlerini dikkate alarak reçetesini düzenler. Küçük diyoptri farkları zaten hastaların görüşünü etkilemediğinden yanlış numara vermek gibi bir olay akla yakın değildir. Ayrıca doktorunuzun vereceği gözlük derecesi genellikle kendi deneyimine göre uygun gördüğü ve sizin rahat kullanabileceğiniz numara olacaktır. Bu nedenle değişik zamanlarda ve değişik hekimlerce yapılan muayeneler arasında farklılık olabilir.
Yüksek astigmat, aşırı yüksek numaralar, iki göz arasında aşırı derecede fark olması gibi gözlüklerin rahat olmadığı durumlarda ise hastaya kontakt lens, lazer, şeffaf lens çıkarılması gibi daha farklı yöntemler önerilebilir. Excimer lazer tedavisi 2 ila 4 numaralardaki astigmatizmayı düzeltebilmektedir. Ayrıca bazı düzensiz astigmatizmalı (örneğin korneada kalmış yara izi nedeniyle) hastalarda foto-terapötik keratektomi (PTK) denilen yöntemle kornea yüzeyi düzgün hale getirilebilir.
Hasta gözlüklerini kullanamıyorsa ve doktora geri geliyorsa camların çerçeveye uygulanmasında ya da camın kendisinde hata olabilir. Ayrıca hastanın kendisine bağlı olarak da alışma zorluğu olabilir. Örneğin çocuklar gözlüklere çok çabuk alışırken, yaşlılar özellikle yüksek numaralara ve astigmatlı camlara çok zor alışabilirler. Bazı kez gözlük numaralarını düşürmek ve zamanla hasta alıştıkça arttırmak gerekebilir. Bu durumda doktorunuzla ve gözlükçünüzle diyaloğunuz çok önemlidir.
Multifokal (çok odaklı, varilux, progresif) dediğimiz camlar, günlük kullanıma giderek daha fazla girmekte ve hem görüş alanını arttıran hem de görüntü eğriliğini azaltan yeni tasarımlar geliştirilmektedir. “Asferik” mercekler ve “prizmatik” camlar da, görüntü boyutundaki dengesizlik ya da çift görme gibi bazı özel durumlarda yazılabilmektedir.
Astigmatizma nedir ?
Astigmatizma, bir kırma kusurudur. Burada, görüntü nokta şeklinde odaklanamaz. Hasta bir eksendeki, örneğin dikey eksendeki görüntüyü, yatay eksendekine göre daha net görür. Görüntüyü ancak silindrik mercekler (astigmatik camlar) netleştirebilir.
Astigmatlı gözler, saat kadranlarından birini bulanık görürler. Siz tüm eksenleri aynı netlikte görüyor musunuz ?
Tek gözünüzü kapatarak bakın.
Astigmatizma miyopik ya da hipermetropik olabilir. Yani (-) ve (+) silindrik merceklerle düzeltilebilir.
İnsanlar dikey çizgileri daha net görmek isterler. Örneğin bina, ağaç gibi görüntülerin net olmasına alışığız. Bu nedenle bu eksenlerdeki (kurala aykırı astigmatizma) bulanıklık daha rahatsız edicidir ve gözlükle düzeltilmesi daha önemlidir.
Bazı kez göz, lens (gözün içindeki doğal mercek) veya kornea (gözün yüzeyindeki saat kadranı gibi saydam tabaka) bozukluklarına bağlı olarak düzensiz bir yüzeyden yansıyan ışınlar görüntüyü bozar. Buna düzensiz astigmatizma diyoruz ve bu astigmatizma gözlüklerle düzelmez. Yumuşak veya gaz geçirgen lensler, ayrıca aylık kullanıp atılabilen yumuşak lensler görmeyi sağlayabilir
Düzenli astigmatizma genellikle doğuştandır. Yaşın ilerlemesiyle kurala aykırı astigmatizma ortaya çıkabilir ya da önceden var olan bir astigmatizma eksen değiştirebilir. Doğuştan olan astigmatizma görme tembelliğine yol açabileceği için her bebeğe 1,5-2 yaşlarında gözlük muayenesi yapılmalıdır !!!
Ayrıca katarakt, şaşılık ya da diğer göz ameliyatlarından sonra da bir miktar astigmatizma oluşabilir.
Keratokonus:
Keratokonus korneanın giderek sivrileşmesiyle oluşan bir göz hastalığıdır. Bu hastalıkta gözde genellikle ilerleyici bir şekilde miyopi ve yüksek astigmatizma oluşur. Kornea topografisiyle ve eğrilik yarıçapındaki artışın farkedilmesiyle erken tanı konur. Bir süre sonra ilerleme durur. Bu süreç içinde hastanın takibi ve tedavisi çok önemlidir.
Keratokonuslu hastalarda ilkin gözlükler yeterli olsa da, zaman içinde farklı tedaviler gerekebilir. Çok özel gaz geçirgen ve yumuşak lensler vardır. Hatta bazı lenslerde sert ve yumuşak bir aradadır ve bu kombinasyon kullanım konforunu oldukça artırır.
Keratokonus, excimer lazer tedavisi için kontrendikasyondur !!!
Günümüzde 'Corneal Cross Linking' ve korneal halka uygulamalarıyla keratokonus ilerlemesi durdurulabilmektedir. İleri keratokonus durumunda cerrahi yöntemler, hatta gerekirse keratoplasti - kornea nakli (saydam tabakanın değiştirilmesi) gerekli olabilir.