Alzheimer ve göz
Yaşlanma ve demans
Dünyada yaşlı nüfus giderek artmakta ve Alzheimer’ın da içinde bulunduğu demans (bunama) türü hastalıkların 2050 yılına lkadar 5 kat artması beklenmektedir
Alzheimer nedir ?
Alzheimer hastalığı 1907’de Alois Alzheimer presenil (yaşlılık öncesi) demansı tanımladıktan sonra, onun adıyla literature geçmiştir. Beta Amiloid senil plaklar (SP) ve anormal fosforlanmış Tau proteini birikimleri (NFT) ile histopatolojik tanı almaktadır.
Dünyada yaşlı nüfus giderek artmakta ve Alzheimer’ın da içinde bulunduğu demans (bunama) türü hastalıkların 2050 yılına lkadar 5 kat artması beklenmektedir. Dünyadaki demanslı kişi sayısısının 24.3 milyon olduğu ve 65 yaş üzerinde %10 oranında görüldüğü bilinmektedir. Her yıl 4.6 milyon yeni olgu eklenmektedir. Yaşa göre 75-84 arası %19, 85 yaş üzerinde % 30-35 oranında bildirilmektedir.
Alzheimer hastalığı, %5 oranında genetik nedenlere bağlanmaktadır. APP (amyloid precursor protein) gen 21, Kromozom 14’de Presenilin1 (PSEN) ve Kromozom 1’de Presenilin2, ailevi risk faktörü Kabul edilmektedir. Ayrıca gen 19’da Apolipoprotein E, geç başlayan Alzheimer hastalığı ve ailevi olgularda önemli bir risk faktörüdür.
Demans hafiza, hatırlama, akıl yürütme ve duygusal kontrol gibi işlevlerin yaşlılık nedeniyle bozulmasına verilen isimdir. Bu belirtiler hafif olarak başlar ve sinsice ilerler. Alzheimer’a bağlı demans, demansların % 85 gibi yüksek bir çoğunluğunu oluşturmaktadır. Demansın diğer çeşitleri vasküler (damarsal) demans, Parkinsonien demans, Lewi cisimcikli demans olarak sayılabilir. Normal basınçlı hidrosefali olarak isimlendirilen bir diğer demans çeşidi de, yürüme ve denge bozukluklarıyla başlamaktadır. Bu hastalar şant ameliyatından yararlanabilirler.
Beta amiloid ve Tau proteini
Beta Amiloid senil plaklar (SP) ve anormal fosforlanmış Tau proteini birikimleri (NFT)
(Alzheimer Research UK’den alınmıştır)
Alzheimer hastalığında göz bulguları
Alzheimer hastalığını (AH) da içine alan demans, yaşlılarda başta gelen görme bozukluğu nedenidir. Beta Amiloid’in senil plaklar şeklinde birikmesi ve NFT (nörofibriler yumaklar) şekllinde birikmiş tau proteini hastalığın patogenezinde rol oynamaktadır. Alzheimer hastalarında görme korteksinin kendisinden çok, görsel bağlantı korteksleri (görme bölgesiyle bağlantılı olan alanlar) etkilenir. Ayrıca retina ve görme yollarındaki sinir hücrelerinde dejenerasyonlar bulunmuştur.
Alzheimer hastalarında bir dizi görme sorunları gelişir:
Görme azalması
Özellikle kırmızı yeşil renk algısında bozulma
Göz damlalarına aşırı duyarlılık (%0.01 tropikamid, fenilefrin ve pilokarpin)
Bu Parkinson hastalarında görülmez.
Görme alanında bozulma > daha çok alt kadranda ve ilerleyici
Görme sinirinde özellikle büyük çaplı M yollarının bozulması
OCT ‘de sinir lif kaybı ve ilerleme, beta amiloid birkimlerinin görülmesi
Lenste (göz merceği) Beta amiloid birikmesi
Kontrast duyarlıkta bozulmalar
Görme korteksinde miyelin azalması, piramidal hücrelerde azalma- atrofi nadir
Gözün düzenli ve sakkadik takip hareketlerinde bozulmalar
%50 sakkadik takip yapamaz, ilerlemiş vakalarda %10-30 hedefi tutturamaz.
Elektrofizyoloji: N 35 P 50 N 95 de latans uzaması, amplitüd azalması
Ganglion hücre kaybına bağlı b dalgasında azalma
Görsel uyarı potansiyellerinde (VER) bozulma, P 100’ün P2 kompanentinde gecikme
Okuma, uzaysal algı, objelerin tanınması ve isimlendirilmesinde zorluk
Konuşma ve ifade etme yetisinde bozulma
Balint sendromu, psişik bakış paralisizi (oküler apraksi), optik ataksi,
Görsel halusinasyonlar (görme azalmasına bağlıdır)
Beyindeki görme korteksinde (beyin kabuğu) dejenerasyonlar
B17 : çok sayıda çekirdekli senil plaklar var, fakat yumaklar çok az
B18: senil plak ve NFT B17’den fazla
Tüm bu belirtiler AH için spesifik değildir ve bilimsel çalışmalarda birbirine zıt sonuçlar elde edilmiştir.
AH’da göz, görme yolları ve beyindeki görme bölgesinin etkilenmesiyle oluşan bulgular yukarıda listelenmiştir. Alzheimer hastalığının tanısında göz muayenesinin önemi, ya da göz muayenesinden yola çıkarak Alzheimer’dan şüpheleniyor olmak, hastanın sonraki yıllarında yaşam kalitesini ve yaşam tarzını etkileyecek önlemleri alma açısından yol göstericidir ve bu nedenle daha da değerlidir.
Kaynaklar ve önerilen web adresleri:
https://www.alzheimerdernegi.org.tr/
Ricard A Armstrong , J Optom 2009;2:103-111 c2009 Spanish Council of Optometry
https://www.alz.org/alzheimer_s_dementia
https://www.alzheimersresearchuk.org/
PLOS ONE | https://doi.org/10.1371/journal.pone.0236568 August 13, 2020 RE-PERG in early-onset Alzheimer’s disease: A double-blind, electrophysiological pilot study: Alberto Mavilio et all